Talimatlar

TRANSFORMATÖR YAĞLARI KULLANMA VE BAKIM TALİMATI

Transformatörlerde, yalıtım ve ısı atma maddesi olarak kullanılan madeni yağlar, kullanıldıkları zaman içinde, gerek transformatörün aktif elemanları arasında çeşitli sebeplere dayanan deşarj sonucu ayrışma ve gerekse yüke bağlı ısı farklılıkları sonucu hava alışverişi dolayısıyla okside olurlar. Hatta ayrışan ve parçalanan katı yalıtım maddeleri ile karışarak dibe çöker ve dipte çamurlaşma oluşur. Hava kurutucusu olmayan, varsa bile gerekli bakımı yapılmamış transformatörlerde yağ; genleşme kabı üzerinden havanın nemini alarak yalıtkan özelliğini kaybeder.

    Bu nedenlerden dolayı eskimiş ve yalıtım özelliğini kaybetmiş olan yağın kontrolü, TS 623'e göre Nötralizasyon sayısının ve VDE 0370/9.61'e göre delinme geriliminin ölçülmesi ile yapılır.

    Yağın nötralizasyon sayısı, 1 gr. yağdaki asidi bağlamak için gerekli (KOH) miktarının kaç mg. olduğunu belirtir. Bu değer yeni yağ için 0.05 mg KOH/gr. yağı geçmemelidir. VDE talimatlarınca, nötralizasyon sayısı 0.6'dan büyükse, bu yağ değiştirilmeli yada arıtılmalıdır. Ancak arıtma işlemi özel düzen gerektirdiğinden genellikle yağın değiştirilmesi tercih edilir.

    Yağdaki nem derecesini belirlemek için yağın delinme geriliminin ölçülmesi gerekir. Yağın delinme gerilimi, bir kap içine yerleştirilmiş, birbirinden aralıklı iki özel elektrotlar arasındaki yağ tabakasını (20 º C'da) gelen gerilimdir. Bu değer 2.5 mm, elektrot aralığında VDE 0370/9.61'dir.

    Devamlı işletmelerde kalan, periyodik bakımları aksatılmadan yapılan, gerekli koruma sistemleri ile donatılmış transformatörlerde yağın delinme gerili hiçbir zaman b değerlere düşmez. Buna rağmen ölçme sırasında bu derece düşük delinme gerilimleri ölçülürse, örnek yağ alınırken yağa nem aldırılmış demektir.

    Yeni teslim edilen transformatörlerde yağlardan delinme gerilimi VDE talimatlarınca en az 50 kV/2.5 mm. olmalıdır. Yağın yalıtım özelliğinin azalması, nem oranının yüksek olması demek olacağından 40 kV/2.5 mm. den daha küçük delinme gerilimlerinde yağın kurutulması gerekir.

TRANSFORMATÖRLERİN KURUTULMASI

     İşletme halindeki bir transformatörden alınan yağın delinme gerilimi, müsaade edilen değerin altına inmiş ise yağın nemli olduğuna karar verilir.

     Bu durumda yağın içinde bulunan kağıt, prespan, ağaç ve bunun gibi katı yalıtım maddelerinde nem alıcı olduklarından, yağın içindeki su miktarına bağlı olarak ve yağdakinden daha fazla  oranda nem almış olabilirler. Bu nedenle yağ ile birlikte aktif kısımda kurutulması gereklidir.

     Genellikle küçük güçlü ve az miktarda yağı olan transformatörlerin yağlarının arıtılması ve kurutulması yerine değiştirilmesi daha ekonomik olduğundan değiştirilmesi önerilir.

SICAK PÜSKÜRTME YÖNTEMİ

   Dayanıklı olmayan kazanlarda kurutmayı hızlandırmak için bu yöntem kullanılabilir. Yağ 80 ºC' den fazla ısıtılmadan, aşağıda verişmiş bulunan cetvelden, yağ sıcaklığına göre basınç seçilebilir.

   Yağda nem oranı yüksek ise, kazan dibindeki toplanmış su ve çamur tortusu akıtılmalıdır. Kurutulacak yağ transformatörün dibinden, bu işleme uygun yap pompası ile ısıtma ve püskürtme düzenine pompalanır. Püskürtme dolayısıyla yağdan daha kolay ayrışan su, buharlaşır ve pompa ile dışarı atılır. Ayrıca yoğun  yağ, filtresinden de geçirilerek içindeki yabancı maddelerde süzülür, sonra tekrar transformatör kazanına dökülür.